Het leven van mijn oudste voorvader aan moeders-kant

    
Van mijn oudste voorvader, Hendrik Jacobs van Elselo weet ik bijna helemaal niets. 
Wat ik weet over deze man zijn twee huwelijksdatums, een overlijdensdatum, 5 kinderen (Of misschien ook wel meer ?), zijn beroep en een stukje uit de krant. Hij ging wonen in Sloten, Friesland, maar zijn wieg stond in het dorpje Elsloo zo'n 55,5 km verderop. 

Maar toch, door alles wat wij nu de dag weten over de geschiedenis, kunnen wij doormiddel van een vergrootglas een klein beetje een kijkje nemen in zijn leven en in de wereld waar hij op dat moment in leefde. 


Jeugd Hendrik

Zoals ik eerder vertelde staat de wieg van Hendrik in Elsloo, een klein landbouwdorp, waar de landerijen merendeels behoren tot grote grondbezitters. Een van de geschiedschrijvers maakt er melding van, dat te Elsloo stamhuizen hebben gestaan van de familie Frankena en Portenga. Zou Hendrik daartoe behoren ? Wat de familie Frankena aangaat, kan men uit de stemkohieren zien, dat die hier vele eigendommen had.

In de doopboeken van de plaats Elsloo komt er in 1738 een kind voor genaamd Hendrik, zoon van Jacob Franken dit past wel bij de familie Frankena. 

 Hendrik groeide waarschijnlijk op, op een van deze landerijen. 

Het oudste feit wat ik heb kunnen vinden van Hendrik is een inschrijving van lidmaten in de stad Sloten op 13 mei 1764. (Maar misschien was Hendrik al eerder in Sloten) Hendrik is op dat moment een jongeman van ongeveer 26 jaar oud. Het zal een hele reis zijn geweest in die tijd omdat men toen met een postkoets / huifkar of een trekschuit op reis gingen. Die 55,5 km zal een flinke rit zijn geweest met de koets of huifkar aangezien de wegen slecht waren en bij slechte weersomstandigheden vaak onbegaanbaar waren door modder. 


                                     

    Inschrijving Hendrik van Elseloo Lidmaten


Beroep

Kort nadat Hendrik zich heeft laten in schrijven in het kerkboek (Lidmaten) word hij beroepen tot schoolmeester te sloten. Hij volgt hiermee zijn voorganger Hendrik Martens Kleynhouwer op die in het voorjaar van 1764 gestorven is. Naast schoolmeester was hij ook voorzanger. 

Het onderwijs in de 18e eeuw was heel anders dan nu. In plaats van klassikaal les te geven, zit de schoolmeester achter zijn katheder, handhaaf min of meer de orde , voorziet leerlingen van schoolbehoeften en zet ze vervolgens aan het werk. De kinderen zitten op bankjes of op de grond en werken individueel. 

Dit werken kan bestaan uit spellen, spellend lezen en lezen. Dit gaat allemaal half hardop, dus is het een geroezemoes van belang. De kinderen die al kunnen lezen mogen gaan schrijven. Dat zijn er meestal niet zoveel. Enkele keren per dag roept de meester zijn leerlingen naar zijn lessenaar. 

Dan laat hij hen het geleerde opzeggen of voorlezen. Wie het niet goed doet, krijgt een paar venijnige tikken op de handpalmen met de plak, een houten stok met een breed uiteinde.

Huwelijken en kinderen 

Na twee jaar gaat Hendrik terug naar Elsloo, Daar trouwt hij op een koude en regenachtige zondag 06-11-1768 met de 22 jarige Roelofjen Anthonijs Kortrijk uit Dwingeloo, Drenthe. Na de plechtigheid in de kerk zullen ze een klein feestje gevierd hebben met vruchtengebak gemaakt van fijne suiker, witte bloem en in sterke drank gedrenkte vruchten. 
Al gauw neemt hij zijn bruid mee terug naar Sloten waar hij nog steeds de functie van schoolmeester vervuld. Na drie maanden huwelijk blijkt Roelofjen zwanger te zijn van hun eerste kindje. 9 maanden later op een regenachtige zondag, 05-11-1769, een dag voor hun 1-jarige huwelijksdag, word hun dochtertje geboren. Ze noemen haar Jannetje Antijna, en diezelfde dag word zij nog gedoopt in de plaatselijke kerk.
Maar dan slaat het noodlot toe, Roelofje overlijd op 09-11-1769, vier dagen na de geboorte van hun eerste kindje.


    Huwelijk Hendrik en Roelofjen



Hendrik komt alleen te staan met zijn pasgeboren dochtertje, waarschijnlijk zal hij in de opvoeding geholpen zijn door zijn ouders, buren en/of vrienden. Of Misschien had hij wel een dienstmeid in huis. Ondertussen beoefend Hendrik nog steeds zijn functie van schoolmeester en voorzanger van de kerk.

Zo gaat het 4 jaar lang door tot hij de 22 jarige Wijtske Oeges visser ontmoet, Op Zondagmiddag 07-11-1773 trouwen zij in de plaatselijke kerk in sloten. 


    Huwelijk Hendrik en Wijtske 


Wijtske is de dochter van Oege Meeuw (Meevis/Mevis) beurtschipper op Amsterdam 1749, portier op de Gaastmerpoort en burgemeester en Froukje Gerkens

2 jaar na hun huwelijk bevalt Wijtske van haar eerste kindje, helaas komt het kindje levenloos ter wereld. Wat een verdriet zal dat zijn geweest, Al gauw raakt Wijtske opnieuw zwanger, Op donderdag 08-02-1776 konden ze de plaatselijk vroedvrouw oproepen, want de baby komt eraan. Het was een koude februari dag, 0,4 graden. Aangezien Wijtske uit een welgesteld gezin kwam (Vader was burgemeester) zullen ze wel in een wat ''luxere'' woning gewoond hebben waar ze een haard konden aansteken om de kamer te verwarmen. Dezelfde dag word hun dochtertje geboren, en ze noemen haar Froukjen Hendrijks. Tien dagen later word zij gedoopt in de plaatselijke kerk!


    Doop Froukjen


Twee jaar later op 21-01-1778 krijgt het stel hun tweede kindje, een zoon, hij krijg de namen Jacobus Hendriks. Vernoemd naar zijn opa aan vaders kant. (Volgens de vernoemingregel uit die tijd). Het was een bijzondere dag, want niet alleen hun zoon zag het levenslicht maar die avond konden ze aan de horizon ook het noorderlicht zien! 

Jannetje, Hendriks oudste dochter uit zijn eerste huwelijk was op dat moment 9 jaar, zij zal haar stiefmoeder ondersteund hebben met het verzorgen van de nieuwe baby en haar andere zusje Froukjen van toen 2 jaar. 
Acht dagen later zal het gezinnetje zich melden bij de plaatselijke kerk om Jacobus te dopen.


    Doop Jacobus

Het jaar 1780 breekt aan, Hendrik is druk met zijn school en Wijtske met de kinderen. Wijtske raakt in de zomer van 1780 opnieuw zwanger (Juli of aug) van haar 4e kind, het geluk kon niet op. Maar dan op 19-10-1780 overlijd hun dochtertje froukjen.  Tussen 1779 en 1784 heerste er in het land Dysenterie (Diaree). Dus het kan zijn dat ook Froukjen hiervan slachtoffer was. 

Zes maanden later op 08-04-1781 word de kleine Oege geboren , een Jongen, Hij is vernoemd naar zijn opa aan moeders kant. Een klein lichtpuntje in het verdriet na het overlijden van Froukjen. 
Na een week, op de 15e van de maand zal Oege gedoopt worden.

Kort zal de vreugde van de geboorte van het nieuwe gezinslid zijn, Hendrik, de schoolmeester van het kleine stadje Sloten, Iedereen in dit stadje zal hem zeker kennen, wegens zijn beroep maar ook als voorzanger van de kerk, waar (bijna) iedereen wel kwam, Het hoofd van het gezin, overleed op 30-07-1781, Op 43 jarige leeftijd.

Zijn Vrouw Wijtske bleef achter met haar stiefdochter Jannigje van 12, en hun zoon Jacobus van 3 en de pasgeboren baby Oege. 

Hoe het haar verder ging ?

Zij hertrouwde in 1784 met Johannes Ruardi, Secretaris en later de burgemeester van Sloten, Samen kregen zij in de periode 1785-1795 vijf kinderen. 
in 1791 overleed Oege van Elsloo op 10 jarige leeftijd, waaraan is niet bekend.

Sloten, waar Hendrik en zijn gezin woonde van 1764 tot 1781

Bron: Wikimedia.org 1780: Gezicht van het oosten op de stadsmuur en Koepoort te Slooten.